Van gelijkstroom tot lichtsnelheid...
L'histoire se répète toujours. Dat geldt eveneens voor de mensen achter de Nederlandse audiofabrikant Array. Sinds 1995 zijn Willem van der Brug en Chris van Liempd, actief als fabrikant in de bovenkant van de HiFi-markt. Zij hebben hun sporen verdiend met het ontwerpen van schakelingen in o.a. de medische elektronica. Zoals zo velen waren ze ontevreden met het bestaande aanbod. Zij vroegen zich daarnaast af waarom er zo'n grote discrepantie bestond tussen Meten en Luisteren/Horen. Vanuit hun bevindingen zijn ze tot interessante ontwerpen gekomen, waarbij o.a. allerlei HF-aspecten een heel belangrijke rol vervullen. Hun website (www.arrayaudio.nl) geeft behoorlijke achtergrondinformatie . We hebben te maken met bevlogen elektronici met hart voor muziek en techniek., Die zijn er niet zoveel in Nederland. Array heeft een kleine maar fijne lijn versterkerelektronica: de eindversterkers Quartz M2 (monoblok) en Quartz S1 (stereo), de actieve lijnvoorversterker Obsydian A2 en de passieve Obsydian P1. (binnenkort bij HVT S1 en A2 in test samen met luidsprekermateriaal van 3A en nog wat anderen). Daarnaast nog een tweetal kabeloplossingen. Array werd in het buitenland tot voor kort gedistribueerd onder de naam VanDenHul. In Nederland worden de Array producten rechtstreeks via Internet gedistribueerd. Hoewel men de rol van de vakhandel zeker niet wil uitvlakken, heeft men voor deze directe weg gekozen. Niet de "cost no object" consument is hun doelgroep, maar men meent dat men met dit prijsniveau een bredere groep muziekliefhebbers kan bereiken. Men geeft de potentiële afnemer de mogelijkheid tot luisteren thuis en op de fabriek.
De Obsydian PH1 is de nieuwe phonovoorversterker van Array. Zoals te verwachten hebben van der Brug en van Liempd niet gekozen voor een standaard oplossing van de grote chipbakkers Analogue Device, Burr Brown en Lineair Technologies. Voordat ik weer boze mailtjes krijg, omdat ik gezegd zou hebben dat alleen phono voorversterkers op basis van discrete schakelingen goed zouden zijn: dat is natuurlijk onzin, zoals de vele phono voorversterkers op basis van geïntegreerde achtpootjes in deze serie wel bewijzen. Maar het is voor een recensent wel heel interessant om te kijken en vooral te luisteren naar andere oplossingen, al was het alleen maar om wijdverbreide vooroordelen (IC's klinken wel/niet, vier transistoren per kanaal is wel/niet genoeg enz.enz.) wat te relativeren.
De kernwoorden van het PH1 ontwerp zijn bandbreedte en maximale flexibiliteit. De PH1 is gebouwd in een grote non-ferro kast met het zo voor Array karakteristieke front. De hoogwaardige goed afgeschermde voeding kent o.a. een filtering d.m.v. gyratorkringen. ( - een soort gesimuleerde spoelen - ). Hoewel geen schema ter beschikking stond wilde Willem van den Brug wel iets van de schakelingopzet prijsgeven.
De versterking vindt plaats d.m.v. twee discrete zeer breedbandige versterkings-trappen. De eerste trap functioneert als een spanning-stroom omzetter met een variabele versterking en een passieve filter-component voor het LF deel van de RIAA correctie. De eerste trap is daardoor slechts voor DC cq. lage frequenties tegengekoppeld. De tweede trap heeft een vergelijkbare architectuur en zorgt voor het HF-deel van de RIAA correctie. Er zitten verder geen condensatoren in de signaalweg.
Om gelijkstroomproblemen op de uitgangen te voorkomen wordt een servo-schakeling gebruikt. Er is sprake van eerste klas passieve componenten, de actieve halfgeleiders zijn geen exotische types. De gebruiksvriendelijkheid is optimaal: alle voor het optimaal gebruik een pickup-element noodzakelijke parameters (gain, afsluitweerstand, capaciteit, rumble-filter) zijn met de bijgeleverde afstandbediening vanuit leunstoel in te stellen. Intern wordt er geschakeld met hoogwaardige gasgevulde relais. Voor de onrustigen onder ons, de display is uitschakelbaar. De binnenkant ziet er verzorgd uit (zie foto). De uitgebreide schakeling is ondergebracht op een royale print, de in een metalen afscherming zittende voeding inclusief de trafo's zit er meteen naast. Alle besturing- en displayelektronica zit op een print die tegen de dikke aluminiumvoorplaat is geplaatst. De ingangbussen zijn van goede kwaliteit. De afstandbediening is een speciaal geprogrammeerd universeel Philips type.
Meten is toch weten.....
Zowel qua bandbreedte als qua lineariteit plaatst de Array PH1 nieuwe piketpaaltjes. Nog niet een phono voorversterker onder handen gehad die zo stil was, ook met de maximale versterking van 5000x (77dB). Vooral gebruikers van wat oudere Ortofon MC-elementen kunnen veel winst verwachten. Hun frontend krijgt er een hele nieuwe dimensie bij. De achtergrond is niet alleen muisstil maar ook inktzwart, inderdaad de neutrale draad met versterking. Maar ook een wat ouder Sonus (moving iron) element profiteerde optimaal van de nieuwe technologie. Met 42dB gain en een afsluitweerstand van 10kOhm geloofde de eigenaar zijn oren niet. Geen onrust meer (tikjes enz.), weliswaar enigszins gedekt qua balans maar niets mis met de klank, integendeel. Puristen, die hun analoge set op zolder hebben opgesteld, kunnen nu zeer analoog genieten. De PH1 geeft genoeg porrie om een niet te ongevoelige eindtrap uit te sturen. Er is dan een volumeregelaar met een range van 35dB ter beschikking. De combinatie van een Pro-ject RPM6/Sumiko Bluepoint met een Quad 606/Dynaudio Contour 1.3 was niet alleen heel bruikbaar maar vooral in muzikaal opzicht voor de verbaasde eigenaar een openbaring. De familie klaagde steen en been dat Willem alleen nog maar boven zat en was dolblij toen ik de Array PH1 weer meenam. Hun vreugde zal van korte duur zijn......Willem is zijn spaarvarken aan het slachten.
Bert Oling
Reviews:
Music Emotion (PL)
Ruud Jonker (M-10, A-10)
HighFidelity.pl (PL)
Marek Dyba (S-10, A-3)
HIFI.nl (NL)
Max Delissen (S-10)
HVT (NL)
Marnix Bosman (S-10)
HVT (NL)
Bert Oling (PH-2, A-3 en M-2)
HVT (NL)
Bert Oling (A-2, S-1)
MusicHomeStudio (NL)
Ruud Jonker (S)
HVT (NL)
Bert Oling (PH-1)
Positive Feedback (USA)
Francisco Duran, Ed Morawski, Danny Kaey (P-1, S-1)
The Absolute Sound
Sue Kraft (A-1, M-1)
ImageHiFi (Dld)
Michael Vrzal (A-1, M-1)
MusicHomeStudio (NL)
Ruud Jonker (OPAL, GEODE)
HVT (NL)
Ruud Jonker (A-1)
Stereo
Holgar Barske (A-1, M-1)
MusicHomeStudio (NL)
Ruud Jonker (A-1, M-1)
Audio en Techniek
John van der Sluis (P, M)
MusicHomeStudio (NL)
Ruud Jonker (interview)
